Fel llawer o bobl, fe wnes i ddechrau garddio yn ystod y pandemig ac mae'n arferiad yr ydw i wedi parhau ers hynny. Fel ymarferydd iechyd a lles, roeddwn i bob amser yn annog garddio fel gweithgaredd all gyfrannu at les, ac mae'n wych gweld y cyfleoedd i staff a myfyrwyr sy'n tyfu yma yn Abertawe.
Mae rhyngweithio â'r awyr agored wedi cael ei gysylltu â manteision iechyd ers oesoedd ac mae'r berthynas rhwng gweithgarwch corfforol ac iechyd wedi cael ei hymchwilio'n helaeth. Fodd bynnag, mae fy mhrofiadau uniongyrchol gyda garddio yn darparu gwersi a mewnwelediadau annisgwyl y byddaf yn eu rhannu gyda chi drwy'r blog hwn.
Gwers 1. Sylfaen
Gallai talu sylw ar bwrpas a sylwi ar yr hyn sy'n digwydd tra mae'n digwydd gael ei alw'n ymwybyddiaeth ofalgar. Mae llawer o bobl yn credu mai dim ond tra'n eistedd yn dawel y gellir gwneud hyn ac efallai y bydd y syniad hyn yn annisgwyl, ond y gwir yw mae ymwybyddiaeth ofalgar yn arf hyblyg, yn ymwybyddiaeth ymwybodol y gallwch ei gyflwyno i unrhyw weithgaredd bob dydd, gan gynnwys garddio. Mae garddio yn dod â mi'n gwbl ymwybodol o'r hyn sy'n digwydd nawr, gan fy helpu i gael safbwyntiau newydd, tra'n dod ag ymdeimlad o foddhad, heddwch a chysur. Os nad ydych chi wedi cymryd at Ymwybyddiaeth Ofalgar, beth am gael eich dwylo yn y pridd, plannu ychydig o hadau, tynnu rhai chwyn neu bendroni'n dyner i ysgogi a hwyluso twf newydd.
Gwers 2. Gofalu a meithrin
Bwydo a dyfrio, gwarchod blodau'r haul rhag gwlithod. Ailfeddiannu i pot ychydig yn fwy, mae'n broses araf sydd angen chynnal a chadw parhaus. Gall esgeulustod arwain at ddifrod neu golled. Mae dull craff ac ataliol yn well. Os ydych chi'n cadw ar ben pethau dydyn nhw ddim yn sychu neu'n mynd yn annioddefol. Fel pethau eraill mewn bywyd..
Ac weithiau pan fyddwch chi'n brysur neu'n talu llai o sylw mae planhigyn ymledol yn ymgripio, yn cysgodi planhigion eraill, dominyddu neu fygu twf eraill. Os gallwch chi sylwi'n ddigon cynnar, bod ag ymwybyddiaeth, gallwch ymyrryd. dro arall mae natur yn cymryd pethau i mewn i’w ddwylo ei hun: ac yn ailsefydlu cydbwysedd.
Gwers 3. Gwneud camgymeriadau
Byddwch yn tyfu ac yn dysgu o gamgymeriadau a siom- fel pan wnes i llosgi’r planhigion sy’n dwli ar cysgod. Onid yw pawb yn caru'r haul? Neu pan wnes i darfu ar wreiddiau'n Bougainvillea ar yr adeg anghywir, a syrthiodd yr holl flodau porffor llachar i ffwrdd. Yn anffodus ddoe, pan ddeffrais i wirio ar fy blodau haul, roeddwn i'n gweld eu bod wedi dod yn frecwast i’r gwlithod. Yn ffodus roedd gen i ragor, gan cofio'r dagrau yn llygaid fy mhlant y llynedd. Roeddwn i wedi fy mharatoi y tro hwn.
Gwers 4. Creu
Yn dilyn gweithdy llesiant ac ysgrifennu diweddar wedi ei gynnal gan y grŵp iechyd a lles Staff a'r Claire E. Potter hyfryd, dechreuais ddogfennu a thalu mwy o sylw i fy mhrofiadau synhwyraidd. Roeddwn i'n ei chael hi'n ddiddorol ac yn oddefgar cyfleu fy meddyliau cyfrinachol mewn testun ar dudalen. Dyma tamed. Mae'n dechneg Betty Erickson y gallech ei adnabod; sylwch ar yr hyn a welwch, clywch, teimlo heb farnu.
Dwi'n gweld y Holly Hock hardd yn sefyll yn falch ac yn llachar, blodau llydan hibiscus egsotig yn tynnu sylw oddi wrth ydail rhydlyd. Tentaclau dynol y pys melys dringo yn estyn am gymorth; i fyny, allan, ar draws, gafael yn ei flaen i unrhyw beth i'w helpu i ddringo. Weithiau'n lapio a chyfyngu ar blagur eraill rhag agor. Y gwaed coch tywyll ar gefn fy llaw, wedi'i rhwygo gan rosynnau fy mhriodas.
Dwi'n clywed y gwenyn prysur hynny, yn casglu ar y lupin ar gyfer parti'r ardd nawr, yn symud yn urddasol, yn dawnsio o waywffon i gwaywffon, yr adar yn canu, canu fy hoff synau, yn fy nilyn o gwmpas. Rydyn ni'n ffrindiau nawr, wedi maddau i'r rhai sy'n deffro yn gynnar yn y bore. Colomennod yn cogio ar y to, o ble ddaethoch chi, o ble'r ach chi? O ble wyt ti'n dod o cotton eyed joe?
Dwi'n teimlo'r haul ar fy wyneb, y glaswellt llaith dan draed a'r llafnau'n pocio drwy yng nghanol y meillion, y blodau, a danteithion- peidiwch â chyffwrdd y danteithion gan y byddan nhw'n gwneud i chi gael pipi... meddai fy Mam pan oeddwn yn ifanc. Mae'r awel sydd wedi chynhesu erbyn hyn yn chwythu, golygfa feddal felys y tymor, a dŵr hosan oer, sydd bellach yn boeth o'r tap yng nghanol y brics gwresog.
Gwers 5: Twf a llawenydd
Llawenydd a boddhad tyfu. Wrth wylio'r sbrigyn hadau "Fe weithiodd!!" Ei weld trwyddo i blanhigyn. "Ni fyddaf yn rhoi'r ffidil yn y to arnoch chi!" Gwylio'r teulu'n pigo a nibblo yn y tomatos rhwysg fel losin yn y bowlen. Yr hyder "Gwnes i hyn!" sy'n eich annog i symud ymlaen i bethau anoddach. I ddysgu mwy, er mwyn arbrofi gydag uchelfannau a gweadau gwahanol, y paent llwyd ar y ffens sy'n gwneud y pop fuchsia lliw lipstic llachar. Paru lliwiau a chyfuniadau, glaswellt, chwyn, a blodau gwyllt. Pwy ydym ni i farnu beth mae'r gwenyn yn ei garu?
Gwers 6: Cysylltiadau newydd
Diddordeb newydd i archwilio, i ddarllen a dysgu amdanynt, llefydd o ddiddordeb i fynd i ddiflasu'r teulu gyda thudalennau cyfryngau cymdeithasol i ddilyn. Cysylltiad newydd â'm rhieni, plentyn eto, llygaid yn llydan ar agor, sbwng yn sugno yn eu doethineb. Pwnc sgwrs newydd i sgwrsio gyda chymdogion oedrannus, goresgyn unigedd, rhannu hadau a chynghorion. Help llaw i gloddio a chlirio, ffrind newydd i ddyfrio fy basgedi hongian pan fydda i i ffwrdd.
Gwers 7: Newid siâp
Ni fydd pob blodyn yn tyfu'n dda yn eich gardd. Maent yn mewnblyg ac yn allblyg, mae ganddynt hoffter, ac amodau lle maent yn ffynnu. Mae rhai blodau'n ffynnu yn yr haul a rhai yn y cysgod. Gall hyd yn oed blodau sy'n caru'r haul fynd yn rhy boeth ac efallai y bydd eisiau ychydig o amser i lawr yn y cysgod. Yn yr un modd, gellir symud planhigion os ydyn nhw'n drist, gan weithio'n galed i addasu yn eu hamgylchedd asidig. Fel fy alliwm piws yn newid eu siâp i gyrraedd am y golau. Trawiadol ar yr olwg gyntaf, ond mae'r coesyn sydd wedi plygu yn fwy tueddol o ddifrodi. Mwy na goroesi, a allen nhw ffynnu mewn gofod gwahanol?
Gwers 8: Cymorth
Dros fisoedd y gwanwyn a'r haf, bob dydd mae'r ardd yn newid, mae pethau'n tyfu'n gyflym ac yn uchel. Mae angen cefnogi blodau'r haul, mae angen stacio’r gladioli. Diddorol gweld sut y gall blodau gefnogi ei gilydd, gan dyfu mewn ffordd cydlynus, fel tîm gyda nodau a rennir. Fy fox glove yn pwyso ar ei gamelias cyfagos wrth orffwys, sgaffaldau cryf yn sefydlogi wrth iddo ddod ar y brig yn drwm. Poppies yn tyfu i fyny drwy'r hydrangeas, eu bonion slim a gefnogir gan strwythur yr hydrangeas caled yn gweithio gyda'i gilydd fel tîm dan arweiniad yr haul.
Gwers 9: Gorffwys a gwellhad
Y clirio ar ôl dechrau, cân adar neithiwr a chwerthin atgof pell. Gofod myfyriol tawel, nawr wrth i'r ddaear orffwys ac yn gwella o'r parti hanner blwyddyn, diwedd y tymor.
Wrth i'r nosweithiau dyfu'n dywyllach yng nghanol y celyn gwyrdd sgleiniog, a'r lliwiau'n pylu, segur, meddylgar, melancoly. Pobl dan glo, eistedd, i mewn, gwylio sgriniau, rhyngweithio cymdeithasol yn gyfyngedig i roi'r bin allan.
Llanast a difrod o'r gwynt, "amddiffyn planhigion rhag rhew, a dod â'r cerfluniau i mewn." Mae'n rhaid i'r gofal barhau er y tymor. Gallwch chi ddod o hyd i reswm bob amser.
Ac yn yr oerfel a'r glaw, pan dydw i ddim eisiau mynd allan yna, dwi'n gwthio fy hun, hyd yn oed wrth orffwys, mae gerddi angen eich cariad chi hefyd.